Wiadomości - zmiany w prawie i podatkach

Nowe postanowienia w umowie spółki z o.o.

Nowe postanowienia w umowie spółki z o.o.

Silna pozycja zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością pozwala ograniczyć pole działania mniejszościowych wspólników. Przyznanie zarządowi dodatkowych kompetencji i uregulowanie podstaw działania tego organu może być fundamentem sprawnego funkcjonowania spółki. W tym celu konieczne jest wprowadzenie do umowy spółki stosownych dodatkowych postanowień.

Elastyczne działania zarządu

Wprowadzając dodatkowe postanowienia do umowy spółki, można ułatwić zarządowi podejmowanie niektórych działań, które zgodnie z przepisami wymagałyby wcześniejszej uchwały wspólników. Chodzi tu przede wszystkim o zgodę na nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości (art. 228 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych), której uzyskanie może zostać wyłączone mocą postanowień umowy spółki. Umowa może również wyłączać wymóg uzyskania zgody wspólników na rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego (art. 230 K.s.h.). W przypadku spółek o niewysokim kapitale zakładowym uzyskiwanie takich uchwał może nie należeć do rzadkości. Z tej samej przyczyny warto zmodyfikować umowę spółki ze względu na planowane inwestycje w spółce nowo zakładanej. Umowa o nabycie dla spółki nieruchomości albo udziału w nieruchomości lub środków trwałych za cenę przewyższającą 1/4 kapitału zakładowego, nie niższą jednak od 50.000 zł, zawarta przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki, wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa ta była przewidziana w umowie spółki (art. 229 K.s.h.).

Zamiast usuniętych ograniczeń ustawowych albo obok istniejących w spółce mogą zostać ustanowione szczególne zasady dotyczące dysponowania składnikami majątku spółki. Art. 2281 K.s.h. przewiduje, że uchwała wspólników lub umowa spółki może określać zasady postępowania w zakresie rozporządzania składnikami aktywów trwałych lub dokonywania niektórych czynności prawnych. Zasady te mogą obejmować np. tryb wyceniania składników do nabycia albo zbycia lub wprowadzać wymóg konsultacji z określonym podmiotem. Złamanie przez zarząd tak ustanowionych zasad nie będzie jednak skutkować nieważnością dokonanych czynności.

Silny mandat w organie spółki

Redagując umowę spółki z o.o., warto rozważyć wprowadzenie regulacji dopuszczającej pełnienie przez członków organów spółki funkcji na czas nieokreślony. Pozwoli to wyłączyć mechanizm wygasania mandatu członka zarządu czy rady nadzorczej z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji (w razie powołania na okres dłuższy niż rok) albo za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji (w pozostałych przypadkach). W orzecznictwie SN dominuje stanowisko, w oparciu o które powołanie do organu na czas nieokreślony wymaga stosownego postanowieniaumowie spółki (wyroki SN z dnia 29 kwietnia 2016 r., sygn. akt I CSK 18/15, oraz z dnia 4 marca 2015 r., sygn. akt IV CSK 340/14).

Mocą postanowień umowy spółki można też ograniczyć kodeksową zasadę, zgodnie z którą członek zarządu może być w każdym czasie odwołany uchwałą wspólników (art. 203 § 2 K.s.h.). Przepis ten dopuszcza, aby umowa spółki zawierała inne postanowienia, w szczególności ograniczające prawo odwołania członka zarządu do ważnych powodów. W umowie można również wskazać katalog przykładowych zdarzeń, które będą traktowane jako ważne powody przemawiające za odwołaniem członka zarządu. Takie ukształtowanie zasad odwoływania członka zarządu znacznie wzmocni podstawy pełnienia funkcji.

Wzmocnienie pozycji członków zarządu w drodze wprowadzenia takich postanowień warto skontrować powoływaniem tych osób po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego. Art. 2011 § 1 i 2 K.s.h. wprost dopuszcza, aby w razie powoływania członków zarządu przez radę nadzorczą powołanie było poprzedzone postępowaniem kwalifikacyjnym. Szczegółowe zasady i tryb przeprowadzania takiego postępowania może określać uchwała wspólników bądź umowa spółki.

Działalność konkurencyjna

Umowa spółki z o.o. może zaostrzać bądź liberalizować reżim zakazu prowadzenia działalności konkurencyjnej przez członków zarządu. Według art. 211 K.s.h. członek zarządu nie może bez zgody spółki wyrażanej przez organ powołujący zarząd zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.

Postanowieniami umowy można w szczególności wyłączyć z zakresu zakazu wynikającego z art. 211 K.s.h. niektóre formy aktywności gospodarczej. Może się to okazać sensowne, gdy członkowie zarządu sami indywidualnie prowadzą działalność gospodarczą albo są zaangażowani kapitałowo w inne spółki. Zawężenie w umowie spółki zakresu działalności będzie powodować, że w części obejmującej tę zmianę nie będzie konieczne uzyskiwanie przez członków zarządu zgody wspólników na podejmowanie aktywności gospodarczej.

Kontrola składu osobowego spółki

Waga relacji osobistych między wspólnikami może być dla spółki na tyle istotna, że w umowie spółki mogą znaleźć się postanowienia ograniczające swobodę zmiany składu osobowego.

Umowa spółki może wprowadzać ograniczenia w rozporządzaniu udziałami w spółce z o.o., co obejmuje zarówno zbywanie ich, jak i obciążanie prawami na rzecz osób trzecich (np. zastawem). Modelowym rozwiązaniem jest wprowadzenie ograniczenia polegającego na tym, że zgodę na dokonanie takich czynności musi wyrazić zarząd spółki. Jeśli umowa nie precyzuje zasad udzielania zgody (art. 182 § 2 K.s.h.), to zastosowanie znajdą reguły wynikające z art. 182 § 3-5 K.s.h. Ograniczenia w rozporządzaniu udziałami mogą mieć również inne formy. Przykładowo, umowa spółki może przewidywać, że udziały mogą być zbywane tylko na rzecz osób posiadających określone kwalifikacje albo np. wyłącznie na rzecz innych wspólników.

Ograniczenia w rozporządzaniu udziałami ustanowione w oparciu o art. 182 K.s.h. dotyczyć będą jednak tylko przejścia praw do udziałów w drodze czynności prawnych. Oddzielnym postanowieniem umownym można natomiast ograniczyć lub wyłączyć wejście do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika. W tym przypadku umowa spółki powinna określać warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki, pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia (art. 183 § 2 K.s.h.). Niezależnie od tego mocą postanowień umowy spółki można wyłączyć lub w określony sposób ograniczyć podział udziałów między spadkobierców w przypadku, gdy zmarły wspólnik miał więcej niż jeden udział (art. 183 § 2 K.s.h.). Takie postanowienie będzie przeciwdziałać rozdrabnianiu struktury udziałowej spółki. W szczególności umowa może przewidywać, że na skutek podziału sądowego czy umownego wspólnik nie może otrzymać mniej niż np. 5 udziałów.

Umowa spółki może ponadto ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńską (art. 1831 K.s.h.). Takim postanowieniem będzie w szczególności związany sąd dokonujący podziału majątku wspólnego, do którego wchodzą udziały w spółce. W oparciu o postanowienie umowne sąd nie będzie mógł przyznać udziałów małżonkowi nieposiadającemu statusu wspólnika.

Organizacja pracy zarządu

Art. 208 K.s.h. reguluje zasady prowadzenia spraw spółki, w tym tryb podejmowania decyzji przez zarząd wieloosobowy. Umowa spółki może w szczególności dookreślać kodeksowe rozgraniczenie na sprawy, które każdy członek zarządu może prowadzić samodzielnie (sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki) i sprawy, które wymagają podjęcia uchwały przez zarząd (tj. sprawy przekraczające ten zakres). W postanowieniach umowy spółki można również uregulować tryb zawiadamiania członków zarządu o posiedzeniach organu czy też większość głosów wymaganą do podjęcia określonych uchwał.

Umowa spółki może także przyznawać szczególne kompetencje prezesowi zarządu. Art. 208 § 8 K.s.h. dopuszcza, aby umowa spółki przewidywała, że w przypadku równości głosów decyduje głos prezesa zarządu. Możliwe jest też przyznanie prezesowi zarządu określonych uprawnień w zakresie kierowania pracami zarządu - np. w kwestii zwoływania posiedzeń zarządu, wyznaczania swego zastępcy, podziału spraw do omawiania na posiedzeniach.

Przykładowe postanowienia umowne

§

Nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego
lub udziału w nieruchomości nie wymaga uchwały
zgromadzenia wspólników.

§

Zarząd może dokonywać rozporządzeń prawem lub zaciągać
zobowiązania do świadczenia niezależnie od ich wartości,
co nie uchybia ograniczeniom ustawowym i wynikającym
z niniejszej umowy.

§

Nabycie w ciągu pierwszych dwóch lat od zarejestrowania spółki
nieruchomości przeznaczonej na budowę zakładu produkcyjnego
za cenę nie wyższą niż 2.000.000 zł nie wymaga uchwały
zgromadzenia wspólników.

§

Zbywanie i nabywanie środków trwałych o wartości przekraczającej
500.000 zł wymaga uprzedniego uzyskania opinii o wartości
przedmiotu sporządzonej przez właściwego rzeczoznawcę.

§

Zarząd składa się z 1-3 członków. Każdy z członków zarządu
jest powoływany uchwałą wspólników na czas nieoznaczony.

§

Powołanie członka zarządu następuje po przeprowadzeniu
postępowania kwalifikacyjnego przez członka rady nadzorczej.
Postępowanie kwalifikacyjne musi obejmować co najmniej
wysłuchanie kandydatów.

§

Członek zarządu może zostać w każdym czasie odwołany
uchwałą wspólników z ważnych powodów. Do ważnych powodów
zalicza się w szczególności brak udzielenia absolutorium
w trakcie zwyczajnego zgromadzenia wspólników.

§

Członek zarządu może prowadzić indywidualną działalność
gospodarczą konkurencyjną wobec działalności spółki, jeśli jego
przychody ze sprzedaży towarów i usług w ramach tej działalności
nie przekroczyły 10% analogicznych przychodów spółki
w danym roku obrotowym.

§

Rozporządzenie udziałami wymaga zgody zarządu. Nie dotyczy
to zbycia udziałów na rzecz innego wspólnika spółki.

§

Spadkobiercy zmarłego wspólnika nie wchodzą do spółki.
Przysługuje im spłata według wartości godziwej udziałów
z uwzględnieniem stanu z chwili otwarcia spadku.

§

W przypadku gdy udziały wchodzą do majątku wspólnego
małżonków, małżonek wspólnika wskutek podziału majątku
nie może wstąpić do spółki.

§

Sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności
spółki każdy z członków zarządu może prowadzić samodzielnie.
Pozostałe sprawy wymagają podjęcia uchwały przez wspólników.
Dotyczy to w szczególności czynności cywilnoprawnych
obejmujących zaciągnięcie zobowiązania lub rozporządzenie
prawem na kwotę przekraczającą 100.000 zł.

§

Prezes zarządu przewodniczy posiedzeniom zarządu.
W razie równości głosów jego głos ma charakter rozstrzygający.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1526)